FUTBOL LAQABLARI ANATOMIYASI
Kimgadir laqab taxallus berish – bu inson aql-idroki uchun kichik ehtiyoj. Shuningdek, o’sha kimsani so’z shaklida yorqinroq tavsiflash vositasi ham. Laqab o’z egasining tashqi ko’rinishi, xarakteri, yurish-turishi, gapi, qo’yingki, unga bog’liq nimadandir olinadi. Qisqasi, laqabda muayyan kishining individual xususiyatlari yashirin. Agar kamchiliklardan laqab tanlansa, yoqimsiz jaranglashi turgan gap. Aksincha, u ijobiy sifatlarga hamohang bo’lsa, egasiga moydek yoqishi tayin.
Tabiiyki, futbol olamida ham laqab «epidemiya»si keng tarqalgan. Ko’plab yulduzlar qo’shimcha «nom»ga egalar. Ayrimlarida hattoki, 2-3talab taxalluslari bor. Ayniqsa, muxlislar yoki matbuot tomonidan beriladigan laqablarga qiziqish katta. Umuman, ularni bir necha guruhga ajratish mumkin. Quyida shu haqda gap boradi.
IZZATLOVCHI LAQABLAR
Mario Basler, Mario Balotelli – «SuperMario»
Agar isming Mario bo’lsa va chakki futbol o’ynamasang, unda laqabing bobida boshqa variantga hojat yo’q, hisob. Qisqasi, agar shunday bo’lsa, boshi yordamida g’isht sindiruvchi kompyuter o’yini qahramonining ismini senga «yopishtirish»lariga tayyor tur.
Yoqimli, «ko’tarib» yurishga arziydigan laqablar tabiiyki, futbolchining o’yiniga bog’liq bo’ladi yoki insoniylik ijobiy xislatlari, qandaydir mehnati va natijasi, shuningdek, rekord ko’rsatkichi uchun beriladi.
Adriano – «Imperator»
Hammasi birdaniga o’zgarib ketdi: «Imperator» oliy hazratlari qisqa vaqt ichida braziliyalik og’ir vaznli kimsaga aylandi-qo’ydi. Napoleon Bonapart vaqtida shunday degan edi: «Buyuklik va g’alatilik orasi bir qadam». Adriano ushbu qadamni tashladi va top-forvarddan baqaloq «daydi»ga aylandi. Aytgancha, Franchesko Tottining laqablaridan biri ham aynan «Imperator».
Said al Oveyran – «Cho’l Maradonasi»
Saudiya Arabistoni terma jamoasining eng yaxshi hujumchilaridan biri ehtimolki, bittagina goli tufayli buyuk Diegoga tenglashtirilgan. Said al Oveyran 1994 yilgi jahon chempionatida aql bovar qilmas ajoyib yurishni amalga oshirib, esda qolarli gol urgandi. Ko’pchilik hattoki, hozir ham o’sha betakror yurishni Maradona ijrosidagi mashhur «hamla»dan ustun ko’radi. Bundan tashqari, Ruminiyada «Karpat Maradonasi» (Georgi Xadji), Eronda «Osiyo Maradonasi» (Ali Karimi) bor. Umuman olganda, ko’plab mamlakatlar yoki klublar o’z Maradonalariga egalar.
Marselo Salas, Edinson Kavani – «Matador»
«Matador» laqabini olish uchun Lotin Amerikasida tug’ilgan bo’lishing, ko’p va chiroyli gollar urishing lozim.
Hoqon Shukur – «Bosfor buqasi»
Toro del Bosporo – bu juda jarangdor yangraydi va Hoqon Shukur ushbu laqabni haqli ravishda olgan. Turk futbolchisi juda ko’p gol urgan va ayniqsa, bosh bilan ajoyib o’ynagan. Ushbu «buqa» to’pni to’xtatmay zarba bergan vaqtda darvozabonda hech qanday iloj qolmasdi. Uning Evro-2000da Belgiya termasi darvozasiga urgan goli esa, hali-hamon muxlislarni hayratga soladi – futbolchi shunchalik baland sakrashi ham mumkinmi?
Ronaldo – «Fenomen»
Luis Nazario de Lima Ronaldo o’z vaqtida dunyo futbolidagi eng yaxshi hujumchi edi va uning laqabi butun salohiyatini aks etadi. «Fenomen»ni to’xtatish deyarli ilojsiz bo’lib, uning maydonga tushishi gol urilishiga kafolat berardi, go’yo. Ikkinchi shunday futbolchini bilasizmi? Yo’q…?! Shuning uchun ham Ronaldo – «Fenomen».
Arturo Vidal – «Jangchi»
Bukilmas xarakter va doimo ayovsiz kurash «qozoni»ga tushishga tayyor turishi uchun berilgan. Zero, Arturo chinakam kurashdan hech qachon o’zini chetga olmaydi.
Roy Makaay – «Sharpa», «Arvoh»
Agar kutilmaganda gol hosil bo’lsa, ya’ni to’p qo’qqisdan darvoza ichiga borib tushsa, bilingki, gollandiyalik Roy Makaay shu atrofda izg’ib yuribdi. Bu ta’rif «Sharpa» va «Arvoh» laqablariga juda mos.
Gabriel Batistuta – «Batigol», «Qirol Sher»
Gabriel Omar va uning behisob gollariyu, shamolda to’zg’iydigan yoldek sochi ko’pchilikning xotirasiga muhrlangan. Top-hujumchi, barcha mamlakatlardagi futbol muxlislarining yoqimtoyi hozir ham ko’pchilik uchun ibrat namunasi. Harqalay, uni amalda loaqal bir marta ko’rgan futbolchi uchun shunday.
Pavel Nedved – «Chex zambaragi», «DyurAsell»
O’ta chidamli, mas’uliyatli xavbek raqib darvozasini har qanday masofadan zabt etishi mumkin edi. Boz ustiga, u muntazam ravishda shedevr gollarga mualliflik qilardi. Maydonda tinim va charchoq bilmasligi esa, ikkinchi laqabi – «Dyurasell» (batareyka nomi)ga asos bergan.
Fabio Kannavaro – «Berlin devori»
Italyan orqa chiziqda xuddi «Berlin devori»dek mustahkam turardi. Hattoki, chang ham undan o’tmasdi, go’yo. Fabio borlig’ini berib, to’pni qaytarar, zargarona «pas»larni uzib qo’yar, o’ta kuchli zarbalarga qalqon bo’lardi. Qisqasi, obro’li laqab olgani bejiz emas.
Andrea Pirlo – «Metronom», «Maestro»
Sharhsiz ham hammasi tushunarli bo’lsa kerak. Pirlo to’p bilan sehrgarlardek muomala qiladi va jamoa yuragining urushini nafis his qiladi. Ijrosidagi to’p uzatishlar – qon tomiri. Aynan uning aniq ishlashi tufayli «keksa sinora» organizmi mukammal holatda. Qoyil!
Tomash Rositski – «Kichik Motsart»
Dortmundning «Borussiya» klubida o’ynagan chog’ida yuksak texnikasi, zargarona to’p uzatishlari, maydonni yaxshi ko’rishi avstriyalik buyuk bastakorning iqtidoriga tenglashtirilgan.
Carles Puyol- ‘’Sheryurak’’
Ricardo Kaka- “Sehrgar“
KAMSITUVCHI LAQABLAR
Yoqimsiz laqablar albatta, qandaydir ahmoqona xatti-harakatlar yoki sust o’yin va salbiy illatlar uchun «yopishtiriladi». Yana bir tomoni, bunday laqablardan xalos bo’lish amri-mahol. Ya’ni kamsituvchi laqab olganfutbolchi bir umr unga ko’nikib yashashga majbur.
Marselo Galyardo – «Qo’g'irchoq»
Hammasi oddiy – mitti pleymeyker qaysidir ma’noda alamli hisoblangan laqabni kichik gavdasi (bo’yi – 169 sm., vazni – 70 kg.) uchun olgan. To’g'ri, ushbu laqabdan ijobiy xilqatlarni ham topish mumkin. Umuman, Galyardo unga munosib.
Edmundo – «Hayvon», «Mol», «Yirtqich»
Edmundo tabiatan ommaviy mushtlashuvlarga moyil edi, u maydonda raqiblari basharasini bejab qo’yishdan ham toymasdi. Boz ustiga, kokain va fohishalarga mukkasidan ketgandi. Qo’shimchasiga, dahshatli yo’l harakati fojialarini sodir etardi, duch kelgan kishi bilan janjallashardi, so’kishda benazir edi. Shuning uchun ham bir-biridan o’tib tushadigan laqablarga munosib ko’rilgan. To’g'ri, Edmundo shuning barobarida ajoyib futbolchi bo’lgan.
Devid Bekxem – «Spays Boy»
Spise Girls pop-guruhi xonandasi Viktoriya Adams bilan oila qurgani hamono Devid «Spays Boy»ga aylandi. To’g'ri, Beks nafaqat media-yulduz, balki fantastik futbolchi ekanligini allaqachon isbotladi. Buning orqasidan yana bir qator munosib laqablarga munosib ko’rishdi.
Eshli Koul – «Keshli»
Eshli Koul 2006 yili turli bahonalarni ro’kach qilib, «Arsenal»ni tark etdi va «Chelsi» safiga qo’shildi. Chap qanot himoyachisining moliyaviy katta ishtahasi uning ismi oldiga «K» harfini qo’shilishiga sabab bo’ldi. «Keshli» iborasi tarjima qilinganda, taxminan «Soqqa» ma’nosini beradi.
Styuart Pirs – «Jinni»
Shunchaki, qo’rqinchli odam: dahshatli «podkat»lar, dahshatli kurash va shunday chehra. Pank-rok musiqasi ixlosmandi bir safar avtomobili bilan yuk mashinasiga urilib ketadi. Qolaversa, u doimo qo’rqinchli
tarzda baqirardi. Pirs hattoki, Pol Ins («Gubernator»)ni «Kalondimog’qora…», deya «ta’riflash»ga jur’at etgandi. Jinni va tamom! Axir undan nafaqat raqiblari, balki o’z jamoadoshlari ham cho’chishardi.
Jonatan Vudgeyt – «Qishloqi»,«Ahmoq»
Futbolchi «Lids»da o’ynagan chog’ida kamsituvchi laqablarga «sazovor» bo’ldi. Aytishlaricha, Jonatan o’yindan keyin
intervyu berishda rosa qiynalardi. Zero, hatto 2ta kalimani ham zo’rg’a bir-biriga bog’lardi.
Massimo Taibi – «Venetsiyalik ko’r»
Taiti «Manchester Yunayted» klubi tarkibida atigi 4 marta maydonga tushgan. Lekin ular matbuotning ayniqsa, darvozabonlar uchun kamsituvchi laqab hisoblanadigan «ko’r» iborasi yordamida «ta’rif»lashiga etarli asos bergan.
Nayjel Kuoshi – «Kuoshi-Modo»
«Portsmut» sobiq hujumchisining chehrasi fanatlarga yoqmadimi, uning familiyasida qo’shimcha paydo bo’ldi. Fakt shuki, bechora Kuoshi «Kvazimodo»ga aylandi.
Aren Robben – «Oynavand odam»
Gollandga berilgan laqab ham izohga hojat sezmaydi. Mohiyatan olganda, tez-tez jarohatga yo’liqadigan va ko’p vaqtni shifokorlar nazoratida o’tkazadigan har qanday futbolchi «Oynavand» taxallusi yordamida tanishtirilishi mumkin.
ORIGINAL LAQABLAR
Ushbu guruhga kalakali va ijodkorlikka xos laqablar kiradi.
Bu Ibragimovichni shunchaki, «Ibra», deyish emas. Ularda ozgina fantaziya, hazil-mutoyiba va nafislik bor.
Zlatko Zaxovich – «ZZ Tor»
Ism va familiyadan olingan bosh harflarga «top» iborasi qo’shilgani Zaxovichning yulduzlik maqomiga munosib. Axir u Sloveniyaning barcha davrlardagi eng yaxshi futbolchilaridan biri. Qisqasi, ajoyib taxallus. Qolaversa, Amerikaning mashhur rok- guruhini eslatadi.
Klaudio Lopes – «Burga»
Klaudio «Pexo» Lopesning o’yinilarini ko’rgan har bir kishi uning aynan burgaga o’xshashini tasdiqlaydi: tutqich bermas, sakrovchan, chaqqon, bir zumda har yoqda paydo bo’luvchi… Lopes shu sifatlarga egaligidan tashqari, original g’oyalarga moyil edi. Misol uchun, «Valensiya»da o’ynagan chog’i ChL doirasidagi bahsda jarima to’pini hakam (!) orqali o’yinga kiritib, ajoyib golmuallifiga aylangandi.
Jennaro Gattuzo -«Na’ra» (Ringhio), «Karkidon» (Rhino)
«Na’ra» va «Karkidon» – bu ikki atama murosasiz Gattuzoning xarakteriga juda mos tushadi. U maydonda hammani bir chetdan so’kib chiqishdan tashqari, bor vujudi bilan o’ynardi. Asosiysi, raqiblarini har doim dahshatga solishni uddalagan.
Ole-Gunnar Sulsher – «Chaqaloq qiyofasidagi qotil»
Ole-Gunnarning yuz chehrasi beg’ubor, xuddi chaqaloqlarnikiga o’xshaydi. Hattoki, hozir ham, garchi 39 yoshdan o’tgan bo’lsada, 10 yoshli bolakaydek ko’rinadi. «Qotil» maqomi esa uning golli vaziyatni oldindan his qilish qobiliyati va tez-tez raqiblarini xafa qilgani uchun berilgan. Aytaylik, norvegiyalik «chaqaloq» «MYu»da bir qator muhim gollarni urgan holda jahondagi eng foydali zaxira futbolchisi nomini olgan.
Xuan Sebastyan Veron -«Jodugarcha»
Bu erda hamma gap futbolchining avlodida. «Estudiantes»ning sobiq hujumchisi Xuan Ramon Veron «Jodugar» bo’lgan. Demak, uning o’g'li – Xuan Sebastyanning «Kichik jodugar» laqabini olganida hech qanday g’ayritabiiylik yo’q.
Erik Myukland – «Chivin»
Ushbu futbolchi Evro-2000da o’ta qo’pol harakati bilan Matey Kejmanga jarohat etkazgach, butun dunyoga mashhur bo’ldi. O’shanda endigina zaxiradan
maydonga tushgan yosh yugoslav hujumchiga oyoqlarini to’g'rilagancha peshvoz chiqqandi. Buning natijasida eng tezkor qizil kartochka sohibiga aylangan. Lekin «Chivin» laqabiga boshqa narsa sababdir. Erik o’z yurtid golni nishonlashda yangicha «tomosha» o’ylab topgan: qo’llarini chivin qanotiday har tomonga yoygancha yugurgan.
Klaudio Reyna – «Amerika sardori»
Amerikalik baquvvat yarim himoyachi Germaniya, Shotlandiya, Angliya va AQSh maydonlarida to’p surgan. Lekin laqabni o’z yurtdoshlaridan olgan emas. AQSh terma jamoasi sardori Angliyada «Amerika sardori»ga aylangan. Aniqrog’i, bu «Sanderlend» fanatlarining ijodlari.
Savo Miloshevich – Miss-a-Lotovic
Britaniyalik muxlislardan yanabir shedevr. «Aston Villa» klubi Miloshevich uchun 3,5 million funt (o’sha vaqtda birmingemliklar uchun rekord hisoblanardi) sarflagan. Biroq serb juda qulay vaziyatlarni birin-ketin ko’kka sovurib, o’yinlarni ko’p holda «quruq» tugatgan.
Sebastyan Jovinko – «Atom chumolisi»
Amerikaning animatsion studiyasi – «Xanna Barbara» «Atom chumolisi»ni uzoq 1965 yili o’ylab topgan – u chinakam superqahramon sifatida talqin qilingan: kuchli, aql bovar qilmas tezkor va deyarli tutqich bermas. Oradan 40 yil o’tib, Sebastyan Jovinko multfilm qahramonidek shiddat, tezkorlikni ko’rsatib, antiqa laqabga ega bo’ldi. Bunga uning past bo’yi mos tushdi.
Xolid Balaxruz («Odamxo’r»)
Xolid ushbu laqabni raqibni yamlamay yutish» xususiyati tufayli orttirdi. U o’z hududini muammosiz «tozalardi». Ya’ni raqiblarni o’z yoniga yo’latmasdi. Bunday sovuqqonlik original va qo’rqinchliroq laqabning paydo bo’lishiga zamin yaratdi.
Mauro Ramos – «Marta Rosha
50-yillardan nom qozongan markaziy himoyachi «Braziliya go’zali-54» g’olibasi sharafiga laqab olgan. Aytishlaricha, Mauro to’pni raqibdan olib qo’yishda g’oyat nafis harakatlanardi, yakkakurashlarda ham engillikni saqlagan holda deyarli qoida buzmasdi. Shuning uchun ham uni sahna go’zaliga qiyoslaganlar.
Xonas Guterras – «Spaydermen»
«Nyukasl»ning argentinalik vakili gol urgach, yuziga «Spaydermen»ning qizil-ko’k niqobini tortishga odatlangan.
Denis Bergkamp – «Uchmas golland»
Ehtimol, bu eng chiroyli tarix va shunday laqabdir. «Uchmas golland» – bu iboralar samolyotga chiqish va havo sayohatlaridan o’lguday qo’rqqan «Arsenal» hujumchisiga ideal tarzda mos tushgan. Dennisning o’ziga xos «erka»ligi Arsen Vengerni bir necha marta g’azablantirgan bo’lsa, ajabmas. Lekin u bunga qarshi hech qanday chora topolmagan. Qisqasi, Bergkamp tarixda «uchmas»ligicha qoldi.
Fillip Lam- ‘’Sehrgar Gnom’’
John Terry- “Kenguru“
Lionel Messi- “La Pulga“ (Burga)
SAN’ATGA UYG’UN LAQABLAR
Bu guruhga mansub taxalluslar g’oyat chiroyli yangraydi va uni fantaziya hamda san’at ta’midan bebahra qolmagan kishilar o’ylab topishgani shundoq ko’rinib turadi. Ha, ularni laqab o’rnida qabul qilish ham noto’g'ri aslida. Chunki bu bir-ikkita chiroyli so’z yordamida yulduzlik maqomini ifodalash demakdir.
Marko van Basten – «Utrextlik oqqush»
Ruud Gullit – «Qora lola»
Qizig’i, Afg’oniston hududida hayot bilan vidolashgan sobiq ittifoq askarlari jasadlarini tashishga yo’naltirilgan «An-12» samolyotini ham aynan «Qora lola», deya ta’riflashgan.
Faustino Asprilya -«Qora G’izol»
Alessandro Del Pero – «Pinturikko»
Pinturikko – XV asrda ijod qilgan italiyalik rassom.
Lev Yashin – «Qora o’rgimchak»
Eysebio – «Qora Leopard»
TASHQI QIYOFA «KO’ZGU»SI
Ayniqsa, bolalarda bir-biriga «Burunboy», «Shalpangquloq», «Baqaloq», «Qotma» qabilida laqab qo’yish keng tarqalgan. Gohida futbolchilarga ham
tashqi ko’rinishlariga qarab taxallus o’ylab topishadi.
Stiv Makmanaman, Darren Anderton – «Sheggi»
«Skubi-Du» laqabli gapiruvchi it haqidagi qiziqarli multfilmni eslasangiz, uning xo’jayini – Sheggini ham bilasiz. Makmanaman va Anderton unga quyib qo’ygandek o’xshashadi. Ayniqsa, soch
turmaklari bilan.
