Aбитуриентлар учун энг керакли маълумотлар

Давлат тест маркази сайтида абитуриентлар учун энг керакли маълумотлар эълон қилинди

Давлат тест марказининг сайтида Ўзбекистон Республикаси таълим муассасаларига қабул қилиш бўйича Давлат комиссиясининг 2016 йил 20 июндаги 2-сон баёни ва унинг иловалари эълон қилинди. Мазкур иловаларда жорий йилда олий таълим муассасаларига ҳужжат топшираётган абитуриентлар учун қимматли маълумотлар ўрин эгаллаган. Улар билан бирма-бир таништириб ўтамиз:

1. Таълим йўналишлари рўйхати ва тест бўйича уларга мувофиқ келувчи фанлар мажмуаси

Кўпчилик абитуриентларни қизиқтирадиган асосий саволлардан бири, бу ўзи танлаган ва ҳужжат топширмоқчи бўлган таълим йўналишида қайси фанлардан имтиҳон бўлади ҳамда қайси бирига неча балл берилишидир. Улар юқоридаги асосларга қараб тайёргарликка кучларини тақсимлашади.

Қуйидаги манзилдан шу ҳақида маълумот олишингиз мумкин:

http://dtm.uz/?mod=abituriyentlar-uchun-qo`llanma&elid=1467023610

Олий ҳарбий таълим муассасалари учун худди шу маълумот қуйидаги манзилда бор:

http://dtm.uz/?mod=abituriyentlar-uchun-qo`llanma&elid=1467022773

2. Тест синовлари билан бир қаторда касбий (ижодий) имтиҳонлар ўтказиладиган таълим йўналишлари рўйхати

Айрим таълим йўналишларида абитуриентлар нафақат тест имтиҳонидан ўтишади, балки касбий (ижодий) имтиҳон ҳам топширишади. Касбий (ижодий) имтиҳон топширган абитуриентлар 3 та эмас, 2 та фандан имтиҳон топширишларини билсангиз керак.

Қуйидаги манзилда бу ҳақида батафсил маълумот мавжуд:

http://dtm.uz/?mod=abituriyentlar-uchun-qo`llanma&elid=1467022128

3. Олимпиада фани ва танловлар билан олий таълим йўналишлари ўртасидаги касбий мувофиқлик

Хабарингиз бор, юртимизда фан олимпиадалари ўтказилади ва унда республикада дастлабки 3 та ўринни эгаллаган ўқувчилар ОТМларга имтиҳонсиз давлат гранти асосида қабул қилинишади. Хўш, савол туғилади, қайси фандан ғолиб бўлган ўқувчилар қайси ОТМларга имтиҳонсиз кира олишади? Масалан, математика фанидан олимпиада ғолиби бўлса, қайси ОТМларга киришга ҳуқуқи бор?

Ўша саволларга қуйидаги манзилдан жавоб олишингиз мумкин:

http://dtm.uz/?mod=abituriyentlar-uchun-qo`llanma&elid=1467021531

4. Ҳарбий тавсияномага эга абитуриентлар учун иккинчи ОТМ сифатида белгиланиши мумкин бўлган олий таълим муассасалари

Ҳарбий имтиёзга эга бўлган абитуриентлар ҳужжат топшираётганда аризаларида иккита ОТМни кўрсатишлари мумкин ва асосий ОТМга балли етмай қолган тақдирда, иккинчи ОТМда ўқиш имкониятини (агар балли етса) қўлга киритишади. Хўш, иккинчи ОТМ сифатида қаерларни белгилаш мумкин? Ёки исталган ОТМни танласа бўладими?

Албатта, йўқ! Иккинчи ОТМ сифатида танлаш мумкин бўлганларнинг қатъий рўйхати бор ва ўша рўйхат мана бу саҳифада берилган. Шунингдек, ушбу саҳифада таълим йўналишлари ва таълим тили бўйича қабул квоталари рўйхати ҳам келтирилган.

http://dtm.uz/?mod=abituriyentlar-uchun-qo`llanma&elid=1467020777

5. Олий таълим муассасаларининг бир таълим соҳасига тегишли таълим йўналишлари рўйхати ва тест бўйича уларга мувофиқ келувчи фанлар мажмуаси

Баъзи абитуриентлар соҳани танлайди-ю, лекин қайси таълим йўналишга ҳужжат топшириш ҳақида бошлари қотади. Масалан, иқтисодчи бўлишни ният қилган, лекин ушбу соҳанинг йўналишлари кўп-ку. Менежмент бор, маркетинг бор, молия, банк иши, солиқлар ва солиққа тортиш, бухгалтерия ҳисоби ва ҳ.к.

Қуйидаги саҳифада бир таълим соҳасига тегишли таълим йўналишлари рўйхати ва уларга қайси фанлардан имтиҳон бўлиши ҳамда неча баллдан берилиши ҳақида маълумот мавжуд:

http://dtm.uz/?mod=abituriyentlar-uchun-qo`llanma&elid=1467021319

6. Кўп балли тизим бўйича касбий имтиҳонлар ҳамда тест синовлари асосида амалга ошириладиган  ва ўқитиш тожик, қозоқ, туркман ва қирғиз тилларида олиб бориладиган таълим йўналишлари рўйхати

Юртимизда таълим нафақат ўзбек, қорақалпоқ ва рус тилларида, балки тожик, қозоқ, туркман ва қирғиз тилларида ҳам олиб борилиши ҳақида хабарингиз улар. Мазкур тилларда ўқитиш олиб бориладиган таълим йўналишларида фақат чет тили фанидан тест бўлади. Қолган асосий фанлардан эса кўп балли тизим бўйича касбий имтиҳонлар, бошқача айтганда оғзаки имтиҳон бўлади. Қуйидаги саҳифада ўша йўналишлар рўйхати келтирилган:

http://dtm.uz/?mod=abituriyentlar-uchun-qo`llanma&elid=1467021809

Манба: xushnudbek.uz

O‘rtacha oylik ishchilar soni qanday aniqlanadi?

Jamoamiz Termiz shahrida aholiga avtotransport xizmati ko‘rsatish faoliyati bilan shug‘ullanadi.Prezidentimizning 2015 yil 22 dekabrdagi PQ-2455-sonli qaroriga muvofiq, avtotransport sohasida yuridik shaxslar yagona soliq to‘lovi to‘lovchisi bo‘lishi uchun undagi xodimlar soni 25 tadan 50 taga oshirildi. Korxonamizda joriy yilning 1 yanvar holatiga 44 ta Damas rusumli mashina ijaraga olingan bo‘lib, ularda 44 nafar haydovchi va 4 nafar idora xodimi ishlagan. Jami xodimlar soni 48 ta. Lekin yanvar oyining 12 kunida 2 nafar, 15 kunida 1 nafar va 18 kunida 2 nafar haydovchi o‘z arizasiga ko‘ra ishdan bo‘shadi.Ularning o‘rniga boshqa 5 nafar haydovchi ishga qabul qilindi. Tushuntirish bersangiz, ushbu holatda korxonamizda 2016 yilning 1 fevralidan xodimlar soni 53 nafar deb hisoblanadimi yoki 48 nafarmi?

O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 350-moddasiga asosan, mikrofirmalar va kichik korxonalar (bundan ushbu moddaning ikkinchi qismida ko‘rsatilganlar mustasno) yagona soliq to‘lovini to‘lovchilar bo‘lib hisoblanadi.Mikrofirmalar va kichik korxonalar jumlasiga xodimlarining soni bo‘yicha qonun hujjatlarida belgilangan mezonga mos keladigan yuridik shaxslar kiradi.Bunda: xodimlarning soni hisobot yili uchun xodimlarning o‘rtacha yillik sonidan kelib chiqqan holda aniqlanadi;xodimlarning o‘rtacha yillik sonini aniqlashda o‘rindoshlik, pudrat shartnomalari va boshqa fuqarolik huquqiy tusdagi shartnomalar bo‘yicha ishga qabul qilingan xodimlarning, shuningdek unitar (sho‘ba) korxonalarda, vakolatxonalar va filiallarda ishlayotganlarning soni ham hisobga olinadi;yuridik shaxslarni mikrofirmalar va kichik korxonalar toifasiga kiritishda yuridik shaxsning asosiy faoliyat (ixtisosligi) turiga to‘g‘ri keladigan xodimlar sonining mezoni qabul qilinadi.Shuningdek, mikrofirma va kichik korxonalar xodimlar sonining mezoni O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 11 oktabrdagi 439-sonli qarori bilan tasdiqlangan «Kichik tadbirkorlik (biznes) subyektlariga tegishli bo‘lgan korxonalar va tashkilotlar Klassifikatsiyasi»ga muvofiq belgilangan.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2015 yil 22 dekabrdagi «O‘zbekiston Respublikasining 2016 yilgi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari prognozi va Davlat byudjeti parametrlari to‘g‘risida»gi PQ-2455-sonli qaroriga muvofiq, «Kichik tadbirkorlik (biznes) subyektlariga tegishli bo‘lgan korxonalar va tashkilotlar klassifikatsiyasi»ning 427-satriga o‘zgartirish kiritilib, avtomobil xo‘jaligi (XXTUT-51121) tarmog‘ida faoliyat yurituvchi kichik korxonalarga xodimlar sonini 25 nafardan 50 nafargacha oshirish huquqi berildi.Xodimlarning o‘rtacha yillik soni hisobot yilining barcha oylaridagi xodimlarning o‘rtacha oylik sonini qo‘shish va olingan summani 12 ga bo‘lish yo‘li bilan hisoblanadi.Demak, dastlab oy davomida xodimlar soni o‘zgarganligi bois xodimlarning o‘rtacha oylik sonini aniqlash zarur. Korxona ro‘yxatidagi xodimlarning hisobot oyidagi o‘rtacha soni (o‘rtacha oylik soni)ni hisoblash, hisobot oyi davomida har bir kun uchun korxona ro‘yxatida bo‘lgan ishchilar sonini jamlash hamda jami summani hisobot oyining kalendar kunlariga bo‘lish yo‘li orqali amalga oshiriladi.Bunda, oyning 1 sanasidan 30 yoki 31 sanasi (fevral oyi uchun 28 yoki 29 sanasi)gacha bo‘lgan kunlar, bayram kunlari va dam olish kunlari ham inobatga olinadi. Ushbu holat quyidagicha aniqlanadi.
(48*24) + (46*3) + (45*3) + 43) / 31=47
Yuqoridagilardan kelib chiqib, korxonada yanvar oyida o‘rtacha oylik ishchilar soni 47 tani tashkil etadi.Joriy yil uchun yuqorida keltirilgan tartibda xodimlarning o‘rtacha oylik sonini qo‘shish va olingan summani 12 ga bo‘lish yo‘li bilan xodimlarning o‘rtacha yillik soni aniqlanadi.Shuni e’tiborga olish lozimki, 2016 yilning 1 yanvar holatiga, ya’ni 2015 yil yakunlari bo‘yicha korxonada xodimlarning o‘rtacha yillik soni 48 tani tashkil etgan bo‘lsa, ushbu korxona mikrofirma va kichik korxona toifasiga kirmaydi va o‘z navbatida umumbelgilangan tartibdagi soliqlar to‘lanishi lozim bo‘ladi.

Bozorlarga soliq solishning o‘ziga xos xususiyatlari

Korxonamiz 2016 yilning 3 fevralida Davlat unitar korxonasi – savdo kompleksi shaklida tashkil etildi. OKONX:71270, ishlovchilar soni shtatlar jadvali bo‘yicha 16 nafardan iborat. Tushuntirish bersangiz, korxonamiz mazkur faoliyat turi bilan shug‘ullanganda qaysi soliq turlari bo‘yicha soliq to‘lash majburiyati yuzaga keladi?

Bozor va savdo kompleksini tashkil etish tartibiO‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 11 oktabrdagi 439-sonli qarori bilan «Kichik tadbirkorlik (biznes) subyektlariga tegishli bo‘lgan korxonalar va tashkilotlar Klassifikatsiyasi» tasdiqlangan. Mazkur Klassifikatsiyaning 71270 faoliyat turlari xos raqamida «Chakana savdo bozorlari» satri keltirilgan.Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012 yil 28 avgustdagi «Bozorlar va savdo komplekslari faoliyatini tartibga solishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi 253-sonli qaroriga muvofiq, O‘zbekiston Respublikasi bozorlarida savdo faoliyatini tashkil etish Qoidalari tasdiqlangan.Ushbu Qoidalar O‘zbekiston Respublikasi bozorlarida savdo faoliyatini tashkil etishga qo‘yiladigan asosiy talablarni hamda O‘zbekiston Respublikasida savdo komplekslari faoliyatini tashkil etish tartibini belgilaydi.O‘zbekiston Respublikasi bozorlarida savdo faoliyatini tashkil etish Qoidalariga muvofiq bozorlar:dehqon (oziq-ovqat) bozori;chorva mollari, parrandalar va boshqa hayvonlar bozori;ilgari foydalanishda bo‘lgan mol-mulkni sotish bozori;dam olish kuni yarmarkasi kabi turlarga ajratilgan.Bozorning faoliyatini tashkil etish Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklarining bozor tashkil etish uchun yer uchastkasi ajratish to‘g‘risidagi qarori asosida dam olish kuni yarmarkalari tashkil etish esa mahalliy davlat hokimiyati organlarining qarorlari asosida amalga oshiriladi.Qarorda bozorning joylashgan o‘rni, ixtisoslashuvi, ish tartibi, undagi savdo o‘rinlarining soni va joylashishi majburiy tartibda belgilanadi.Mazkur Qoidalarning 7-bandiga asosan, bozor faoliyatini tashkil etish bozor tashkil etish uchun ajratilgan yer uchastkasini ijaraga oluvchi yuridik shaxs tomonidan ta’minlanadi. Ko‘rsatib o‘tilgan yuridik shaxs aksiyadorlik jamiyati shaklida yoki mas’uliyati cheklangan jamiyat shaklida tashkil etiladi, uning muassislaridan bittasi majburiy tartibda ustav fondidagi ulushi kamida 51 foizga ega bo‘lgan mahalliy davlat hokimiyati organi bo‘lishi kerak.O‘zbekiston Respublikasida savdo komplekslari faoliyatini tashkil etish Qoidalariga muvofiq savdo kompleksi deganda chakana savdo va xizmatlar ko‘rsatish sohasining turg‘un obyektlari joylashgan yagona yer uchastkasida qurilgan bino va (yoki) inshootga yoxud binolar va (yoki) inshootlar kompleksiga mulk huquqi bilan yoki boshqa qonuniy asosda egalik qiluvchi yuridik shaxs tushuniladi.Savdo kompleksi hududida joylashgan chakana savdo va umumiy ovqatlanish xizmatlari ko‘rsatishning turg‘un obyektlari faoliyati O‘zbekiston Respublikasida chakana savdo hamda umumiy ovqatlanish mahsulotlarini ishlab chiqarish va sotish (xizmatlar ko‘rsatish) qoidalariga muvofiq amalga oshiriladi.Savdo kompleksi faoliyatini tashkil etish yuridik shaxs tomonidan unga foydalanish uchun yoxud ijaraga berilgan yer uchastkasida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ta’minlanadi. Savdo kompleksi faoliyat ko‘rsatishi uchun foydalanishga berilgan yer uchastkasidan boshqa maqsadlarda foydalanilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Ko‘rsatib o‘tilgan yuridik shaxs har qanday tashkiliy-huquqiy shaklda tashkil etiladi.Faoliyat ko‘rsatayotgan bozor negizida qayta tashkil etilgan savdo kompleksining muassislaridan bittasi majburiy tartibda ustav fondidagi ulushi kamida 51 foiz bo‘lgan mahalliy davlat hokimiyati organi bo‘lishi kerak.Shuningdek, savdo kompleksini tashkil etish Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklarining savdo kompleksi tashkil etish uchun yer uchastkasi ajratish to‘g‘risidagi qarori asosida amalga oshiriladi.Mahalliy davlat hokimiyati organlarining savdo kompleksini tashkil etish to‘g‘risidagi qarorida savdo kompleksining joylashgan o‘rni, undagi turg‘un savdo shoxobchalarining soni belgilab qo‘yiladi.Shu bilan birga, tashkil etilayotgan savdo komplekslari ustav fondining eng kam miqdori yuridik shaxslarning tegishli tashkiliy-huquqiy shakllari uchun qonun hujjatlarida belgilangan miqdorga muvofiq bo‘lishi kerak.Soliq solishning o‘ziga xos xususiyatlariBozorlarga soliq solishning o‘ziga xos xususiyatlari O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 62-bobida belgilab berilgan.Bozorlar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda yuridik shaxs shaklida tashkil etiladi.Bozorlarning daromadlariga patta to‘lovi tushumlari va boshqa tushumlar kiradi.Patta to‘lovini bozorlarda tovarlar, buyumlar va qishloq xo‘jaligi mahsulotlari sotishni amalga oshirayotgan jismoniy shaxslar to‘laydi.Patta to‘lovi har bir sotish joyidan savdo qilingan har bir kun uchun yoki har bir tovar, buyum, chorva mol uchun undiriladigan qat’iy belgilangan to‘lovdir.Jismoniy shaxs bilan tuzilgan ijara shartnomasiga binoan savdo joyi uchun ijara haqi to‘lanadigan hollarda, patta to‘lovi summasi ijara haqi tarkibiga kiritiladi.Patta to‘lovi har bir to‘lovchidan naqd pulli yoki naqd pulsiz shaklda, bir vaqtning o‘zida fiskal xotirali nazorat-kassa mashinasining chekini yoki terminal chekini berish orqali undiriladi.Patta to‘lovi miqdorlari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan tasdiqlanadi.Soliq kodeksining 386-moddasiga asosan, bozorlarning boshqa tushumlari jumlasiga quyidagilar kiradi:1) ijara to‘lovidan olingan daromadlar. Ijara to‘lovi bozor ma’muriyatining tasarrufida bo‘lgan binolar, inshootlar hamda boshqa mol-mulkdan foydalanganlik uchun yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan to‘lanadi;2) sotuvchilarga va sotib oluvchilarga xizmatlar ko‘rsatishdan olingan daromadlar;3) bozor ma’muriyati tomonidan amalga oshiriladigan qishloq xo‘jaligi tovarlarini tayyorlash, xarid qilish va realizatsiya qilishdan olingan daromadlar (dehqon bozorlari uchun). Bunda realizatsiya qilingan tovarlarning xarid qiymati bilan sotish qiymati o‘rtasidagi farq daromaddir;4) qonun hujjatlariga zid bo‘lmagan boshqa tushumlar.Ijara to‘lovining va bozor ma’muriyati ko‘rsatadigan xizmatlar qiymatining miqdorlari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan tasdiqlanadi.Shuningdek, Soliq kodeksining 387-moddasiga asosan, bozorlarning patta to‘lovi va boshqa tushumlaridan Soliq kodeksida nazarda tutilgan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar undirilmaydi.Bozorlar zimmasida to‘lov manbaida soliqlar va majburiy to‘lovlarni undirish bo‘yicha majburiyatlar hamda byudjetga va davlat maqsadli jamg‘armalariga quyidagilarni to‘lash majburiyatlari saqlanib qoladi:bojxona to‘lovlari;yagona ijtimoiy to‘lov;davlat boji;tovarlarning ayrim turlari bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlar ko‘rsatish huquqi uchun yig‘im;davlat maqsadli jamg‘armalariga majburiy ajratmalar;avtotransport vositalarini olganlik va (yoki) vaqtinchalik olib kirganlik uchun Respublika yo‘l jamg‘armasiga yig‘im.Bozorlar daromadlarining umumiy summasidan, bozorlar daromadidan to‘lanadigan davlat maqsadli jamg‘armalariga majburiy ajratmalar chegirib tashlangandan keyin qolgan mablag‘larning 50 foizi bozorlar joylashgan joydagi tegishli mahalliy byudjetlarga belgilangan tartibda yo‘naltiriladi. Qolgan 50 foizi bozorlar ma’muriyati tasarrufida qoladi va ulardan joriy xarajatlarni qoplash, rekonstruksiya qilish, obodonlashtirish, bozorlar tomonidan ko‘rsatiladigan xizmatlarning ro‘yxatini kengaytirish, sifatini yaxshilash uchun foydalaniladi.Qat’iy belgilangan soliq solinadigan faoliyat turlari bozorlar tomonidan amalga oshirilganda, bunday faoliyatdan olingan daromadlarga Soliq kodeksining 58-bobiga muvofiq qat’iy belgilangan soliq solinadi.Olingan daromadlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni bozorlar soliq bo‘yicha hisobga olish joyidagi davlat soliq xizmati organlariga har oyda hisobot oyidan keyingi oyning 10-kunidan kechiktirmay Davlat soliq qo‘mitasi tomonidan tasdiqlagan shaklda taqdim etadi.Bozorlar tomonidan olingan daromadlar bo‘yicha soliq hisoboti shakllari Moliya vazirligi va Davlat soliq qo‘mitasining 2013 yil 4 martdagi 23, 2013-8-sonli qarorining 16-ilovasi (ro‘yxat raqami 2439, 2013 yil 22 mart)ga muvofiq tasdiqlangan.Bozorlar tomonidan mablag‘larni byudjetga o‘tkazish olingan daromadlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni taqdim etish muddatidan kechiktirmasdan bir oyda bir marta amalga oshiriladi.Soliq kodeksining 62-bobidagi mazkur qoidalar ustav fondida (ustav kapitalida) davlat ulushi 51 foizdan kam bo‘lmagan yuridik shaxslar – savdo komplekslariga nisbatan tatbiq etiladi.Yuqoridagilardan kelib chiqib, korxona ustav fondida (ustav kapitali) davlat ulushi 51 foizdan kam bo‘lmagan yuridik shaxs – savdo kompleksi sifatida tashkil etilgan bo‘lsa, mazkur holatda soliqlar Soliq kodeksining 62-bobida nazarda tutilgan tartibda to‘lanadi.

Qoldiq qiymatiga kamaytirilishi mumkin

Mas’uliyati cheklangan jamiyat shaklidagi qo‘shma korxona 2000 yilda tashkil etilgan bo‘lib, asosiy faoliyat turi gilam va gilam mahsulotlari ishlab chiqarishdan iborat. Korxona byudjet va byudjetdan tashqari maqsadli jamg‘armalarga umumbelgilangan soliq va majburiy to‘lovlarni hisoblab to‘lovchi korxona sifatida ro‘yxatdan o‘tgan.O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 269-moddasi 16-bandiga asosan, yuridik shaxsning mol-mulkiga solinadigan soliqni hisoblab chiqarishda soliq solinadigan baza ko‘pi bilan o‘n yil davomida ishlatib kelinayotgan mashina va asbob-uskunalarning o‘rtacha yillik qoldiq qiymatiga (o‘rtacha yillik qiymatiga) kamaytirilishi nazarda tutilgan.Shundan kelib chiqqan holda, uzoq muddatli kredit (lizing)ga olingan mashina va asbob-uskunalarning o‘rtacha yillik qoldiq qiymati (o‘rtacha yillik qiymati) mol-mulk solig‘i bazasidan kamaytirilishi yoki kamaytirilmasligi yuzasidan tushuntirish berishingizni so‘raymiz.O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 266-moddasiga muvofiq, asosiy vositalar, shu jumladan, moliyaviy ijara (lizing) shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalar mol-mulkka soliq solish obyekti hisoblanishi belgilangan.Mazkur Kodeksning 269-moddasi birinchi qismi 16-bandiga asosan, yuridik shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq hisoblab chiqarilayotganda soliq solinadigan baza ko‘pi bilan o‘n yil davomida ishlatib kelinayotgan mashina va asbob-uskunalarning o‘rtacha yillik qoldiq qiymatiga (o‘rtacha yillik qiymatiga) kamaytirilishi belgilangan.O‘zbekiston Respublikasining 5-sonli Buxgalteriya hisobining milliy standarti «Asosiy vositalar»ning 7-bandiga asosan moliyaviy ijara (lizing) shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning miqdori korxona balansiga kiritilishi lozimligi belgilab qo‘yilgan.Yuqoridagilardan kelib chiqib, 5-son-li Buxgalteriya hisobining milliy standarti «Asosiy vositalar»ning 7-bandiga asosan moliyaviy ijara (lizing) shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning miqdori korxona balansiga kiritilgan bo‘lsa, Soliq kodeksining 269-moddasi 16-bandiga asosan, ko‘pi bilan o‘n yil davomida ishlatib kelinayotgan mashina va asbob-uskunalarning o‘rtacha yillik qoldiq qiymatiga (o‘rtacha yillik qiymatiga) kamaytirilishi mumkin.

Рамазон ойи 6 июндан бошланади

Ўзбекистон президенти Ислом Каримов 1 июнь куни муборак Рамазон ойини муносиб тарзда ўтказиш тўғрисидаги қарорини имзолади. Қарор матни ЎзА томонидан эълон қилинган.Ҳужжатда Ўзбекистон мусулмонлари идораси ахбороти асосида Рамазон ойи 6 июнда кириб келиши қайд этилган.Қарорда муқаддас Рамазон ойининг мазмун-моҳиятида мужассам бўлган инсонийлик, маънавий поклик, шукроналик фазилатларини, ислом дини арконларини эъзозлаш, бугунги тинч ва осуда ҳаётнинг қадрига етиш, одамларни ўзаро яхшилик қилишга, аҳил ва ҳамжиҳат бўлиб яшашга даъват қилишга қаратилган кенг кўламли савобли амаллар ва тарғибот ишларини ташкил алоҳида таъкидлаб ўтилган.Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари «Нуроний» жамғармаси, «Маҳалла» хайрия жамоат фонди ва бошқа жамоат ташкилотлари билан биргаликда Рамазон ойини жойларда миллий анъана ва қадриятлар, урф-одатларга мос ва уйғун тарзда ўтказиш билан боғлиқ чора-тадбирларни амалга ошириш ҳақида кўрсатма берилган.Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликларига «Нуроний» жамғармаси, «Маҳалла» хайрия жамоат фонди ва бошқа жамоат ташкилотлари билан биргаликда Рамазон ойини жойларда миллий анъана ва қадриятлар, урф-одатларга мос ва уйғун тарзда ўтказиш билан боғлиқ чора-тадбирларни амалга ошириш вазифаси топширилди.Рамазон ойида эҳтиёжманд кишиларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, оилалар ва маҳаллаларда меҳр-оқибат ва ўзаро ҳурмат муҳитини мустаҳкамлаш, муқаддас зиёратгоҳларни ободонлаштириш бўйича тадбирларни янада кучайтиришга алоҳида аҳамият берилади.Ўтган йили Ўзбекистонда Рамазон ойи 18 июнда бошланганди.

Asosiy vositalar qanday tartibda sotiladi?

Korxonamizda eng kam oylik ish haqining 100 baravaridan kam bo‘lgan asosiy vositalar mavjud. Korxonamiz o‘zining moliyaviy ahvolini yanada yaxshilash maqsadida ushbu asosiy vositalarni sotmoqchi. Ammo sotmoqchi bo‘lgan asosiy vositalarni buxgalteriya hisobida qanday aks ettirishni bilmayapmiz. Aytingchi, ushbu asosiy vositalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri qoldiq qiymatida sotiladimi yoki asosiy vositalarning yil boshida qayta baholangan qiymati, ya’ni 85 schyotdagi qiymati qo‘shilgan holda sotiladimi?
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2004 yil 29 avgustda 1401-son bilan ro‘yxatga olingan «Asosiy vositalar qiymatini balansdan chiqarish tartibi to‘g‘risida»gi Nizomning 2-bandiga muvofiq, asosiy vositalar qiymati balansdan: a) tugatish; b) sotish; v) ayirboshlash; g) bepul (tekinga) berish; d) ustav kapitaliga ta’sischi ulushi ko‘rinishida berish;ye) moliyaviy ijara (lizing) shartnomasi bo‘yicha berish*; j) kamomad yoki talafot aniqlanishi; z) ishtirokchining yuridik shaxs ishtirokchilari tarkibidan chiqishida asosiy vositalar bilan hisob-kitob qilish natijasida hisobdan chiqariladi. Ushbu Nizomning 23-bandiga asosan asosiy vositalar:
a) byudjet tashkilotlari tomonidan – tegishli qonun hujjatlariga muvofiq;
b) unitar korxonalar tomonidan xo‘jalik yuritish huquqi bilan ularga tegishli bo‘lgan ko‘chmas asosiy vositalar – korxona mol-mulkining mulkdori roziligi bilan, qolgan asosiy vositalar esa – qonun hujjatlariga muvofiq mustaqil ravishda;
v) davlat korxonalari tomonidan – korxona muassisi roziligi bilan;
g) boshqa korxona va tashkilotlar tomonidan – qonun hujjatlariga muvofiq mustaqil ravishda sotiladi. Shuningdek, ushbu Nizomning 27-bandiga asosan unitar, davlat va boshqa korxona hamda tashkilotlarda asosiy vositalar qiymatini sotish munosabati bilan ularni balansdan hisobdan chiqarish buxgalteriya hisobida:
a) asosiy vositalarning sotilgan (realizatsiya) qiymati summasiga:«Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan hisobvaraqlar» 4010-hisob-varag‘i debeti;«Asosiy vositalarning chiqib ketishi» 9210-hisobvarag‘i debeti;
b) qo‘shilgan qiymat solig‘ini hisoblab yozganda:«Asosiy vositalarning chiqib ketishi» 9210-hisobvarag‘i debeti;«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzlar (turlari bo‘yicha)» 6410-hisobvarag‘i krediti;
v) asosiy vositalarning dastlabki qiymatini hisobdan chiqarganda: «Asosiy vositalarning chiqib ketishi» 9210-hisobvarag‘i debeti;asosiy vositalarni hisobga oluvchi hisobvaraq (0100) krediti;
g) asosiy vositalarning jamlangan eskirishini hisobdan chiqarganda:asosiy vositalarning eskirishini hisobga oluvchi hisobvaraq (0200) debeti; «Asosiy vositalarning chiqib ketishi» 9210-hisobvarag‘i krediti;
d) sotish bo‘yicha xarajatlar summasiga: «Asosiy vositalarning chiqib ketishi» 9210-hisobvarag‘i debeti;materiallar (1000), mehnatga haq to‘lash bo‘yicha xodimlar bilan hisob-kitoblar (6700), sug‘urta va davlatning maqsadli jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzlarni hisobga oluvchi (6500) hisob-varaqlar va boshqa tegishli hisobvaraqlar krediti;ye) rezerv kapitalini hisobga oluv-chi hisobvaraqlarda hisobga olinadigan asosiy vositalarning ushbu obyektini qayta baholash natijalari summasiga (saldoga): «Uzoq muddatli aktivlarni qayta baholash bo‘yicha tuzatishlar» 8510-hisobvarag‘i debeti; «Asosiy vositalarning chiqib ketishi» 9210-hisobvarag‘i krediti;
j) asosiy vositalarni sotishdan olingan foyda summasiga:«Asosiy vositalarning chiqib ketishi» 9210-hisobvarag‘i debeti; «Asosiy vositalarning chiqib ketishidan olingan foyda» 9310-hisobvarag‘i krediti;
z) asosiy vositalarni sotishdan ko‘rilgan zarar summasiga: «Boshqa operatsion xarajatlar» 9430-hisobvarag‘i debeti; «Asosiy vositalarning chiqib keti-shi» 9210-hisobvarag‘i kreditida aks ettiriladi.Adliya vazirligi tomonidan 2004 yil 20 yanvarda 1299-son bilan ro‘yxatga olingan «Asosiy vositalar to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Buxgalteriya hisobining milliy standarti (5-sonli BHMS)ning 3-bandiga asosan, korxona tomonidan uzoq muddat davomida xo‘jalik faoliyatini yuritishda mahsulot ishlab chiqarish, ishlarni bajarish yoki xizmatlar ko‘rsatish jarayonida yoxud ma’muriy va ijtimoiy-madaniy vazifalarni amalga oshirish maqsadida foydalanish uchun tutib turiladigan moddiy aktivlar asosiy vositalar hisoblanadi. Ushbu 5-sonli BHMSning 4-bandiga muvofiq, asosiy vositalar tarkibiga quyidagi mezonlarga bir vaqtning o‘zida javob beradigan moddiy aktivlar kiritiladi:a) xizmat muddati bir yildan ortiq bo‘lgan;b) bir birlik (to‘plam) uchun qiymati O‘zbekiston Respublikasida (xarid paytida) belgilangan eng kam oylik ish haqi miqdorining ellik baravaridan ortiq bo‘lgan buyumlar.Korxona rahbari hisobot yilida buyumlarni asosiy vositalar tarkibida hisobga olish uchun ular qiymatining eng kam chegarasini belgilashga haqli.Xizmat muddati va qiymatidan qat’i nazar, quyidagilar asosiy vositalar tarkibiga kiritilmaydi:a) maxsus asboblar va moslamalar (muayyan buyumlarni turkumlab va yalpi ishlab chiqarish uchun yoki yakka tartibdagi buyurtmalarni tayyorlash uchun mo‘ljallangan, maqsadli yo‘naltirilgan asboblar va moslamalar);b) maxsus va sanitariya kiyim-kechaklari, maxsus poyabzallar;v) ko‘rpa-to‘shak anjomlari;g) kanselariya anjomlari (kalkulyatorlar, stol ustiga qo‘yiladigan asboblar va boshqalar);d) oshxona anjomlari, shuningdek oshxona uchun dasturxon va sochiqlar;ye) tiklanishi bo‘yicha xarajatlar qurilish-montaj ishlari tannarxiga kiritiladigan vaqtinchalik (notitul) inshootlar, moslamalar va qurilmalar;j) bir yildan kam foydalanish muddatiga ega almashinadigan uskunalar;z) ov qurollari (trallar, yoyma to‘rlar, qarmoqlar, matraplar, merejalar va boshqalar).Asosiy vositalar tarkibida, shuningdek qonun hujjatlariga muvofiq korxona mulkiga topshirilgan yer uchastkalari ham hisobga olinadi.Ko‘p yillik ko‘chatlarga, yerni tubdan yaxshilashga, ijaraga olingan asosiy vositalar obyektlariga kapital qo‘yilmalar har yili butun ishlar majmui yakunlangan sanadan qat’i nazar, hisobot yilida foydalanishga qabul qilingan asosiy vositalarga tegishli xarajatlar summasida asosiy vositalar tarkibiga kiritiladi.Bundan tashqari, O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 132-moddasiga asosan soliq to‘lovchining ushbu Kodeksning 133-moddasiga muvofiq, asosiy vositalar va boshqa mol-mulk chiqib ketishidan olinadigan daromadlari boshqa daromadlari, ya’ni tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) ishlab chiqarish va realizatsiya qilish bilan bog‘liq bo‘lmagan operatsiyalardan olinadigan daromadlari hisoblanadi.Soliq kodeksining 133-moddasiga asosan, buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadigan asosiy vositalar va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan foyda asosiy vositalar va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan daromaddir.Asosiy vositalar va boshqa mol-mulk obyektlarining chiqib ketishidan olinadigan moliyaviy natijani (foydani yoki zararni) aniqlashda asosiy vositalar va boshqa mol-mulk obyektlarining ilgarigi qayta baholashlardagi ortgan summasining ushbu asosiy vositalar va boshqa mol-mulk obyekti qiymatining ilgarigi qayta baholashlardagi kamayishi summasidan ortgan qismi asosiy vositalar va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olingan daromad tarkibiga kiritiladi.Bundan tashqari, Soliq kodeksining 353-moddasiga asosan, turli soliq solish obyektlari va (yoki) yagona soliq to‘lovi stavkalari belgilangan bir necha faoliyat turlari bilan shug‘ullanadigan yagona soliq to‘lovini to‘lovchilar shu faoliyat turlari bo‘yicha alohida-alohida hisob yuritishlari hamda soliq to‘lovchilarning tegishli toifalari uchun belgilangan stavkalar bo‘yicha yagona soliq to‘lovini to‘lashlari kerak.Bunda ushbu Kodeksning 132-moddasida ko‘rsatilgan daromadlarga asosiy (soha) faoliyat turi uchun belgilangan yagona soliq to‘lovi stavkalari bo‘yicha soliq solinadi.Shunga muvofiq, asosiy vositalar va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan daromadlar asosiy (soha) faoliyat turi uchun belgilangan yagona soliq to‘lovi stavkalari bo‘yicha soliq solinishi lozim.Bundan tashqari, agar sotiladigan asosiy vosita qonunchilikda belgilangan tartibda o‘rnatilmagan va mahsulot ishlab chiqarish, ishlar bajarish, xizmatlar ko‘rsatishda foydalanilmagan bo‘lsa, bunda sotilgan asosiy vosita tovarlarni realizatsiya qilish hisoblanadi.Bunda, yagona soliq to‘lovini hisoblashda tovarlarni realizatsiya qilish-dan tushgan tushum soliq solish obyekti bo‘lib hisoblanadi.*Tezkor ijara shartnomasi bo‘yicha asosiy vositalarni berish chog‘ida asosiy vositalar qiymati balansdan hisobdan chiqarilmaydi.